hıyar

Salatalık diye uyduruk bir isim takılan meyvenin gerçek adıdır.

Ayrıca evet hıyar bir meyvedir. Çünkü bir bitkinin ürünüdür ve içinde tohum çekirdeği var.

Karaköy'de tabladan hıyar alıp tuz döküp yiyen elit kesimin mutluluğu. istanbul 1985
görsel

bir zerzevattir.

Osmanlıca türkçe sözlüğe açılıp bakılırsa, hıyarın "Hayır işleyen, iyilik yapan" anlamına geldiği görülür.
O zaman,
En büyük hıyar benim.

1. GiRiŞ

Hıyar Kabakgiller familyasından olup bir senelik ve sarılıcı karakterde bir kültür sebzesidir. Toprak nemini çok sevdiğinden kökleri oldukça yüzeysel ve çoğunlukla ilk 20-25 cm derinlikte gelişir. Seralarda askıya alınarak yetiştirildiğinden daha iyi ışıklanmayı sağlamak için budama yapılır. Bu yüzden askıya alınarak yetiştirilen hıyar bitki boyu 2 m�yi bulmaktadır.

Sofrada çok değişik şekillerde değerlendirilebilen hıyar, vitaminler ve diğer besin maddeleri (C ve B vitamini, niacin, protein, yağ, karbonhidrat, kalsiyum, fosfat, demir) bakımından beslenme üzerinde oldukça önemli rol oynamaktadır.

Bölgemizde açıkta mevsiminde yetiştirilen hıyar ülkemizin diğer bölgelerinde seralarda da yetiştirilmektedir. Özellikle seralarda turfanda olarak yetiştirilen hıyar pazarda oldukça yüksek fiyat bulabilmektedir.

2. ÇEŞiTLER

GAP Bölgesi için yapılan çalışmalarda Kydma, Medina, Amira, ve Delila çeşidi hıyarın yetiştirilebileceği, bunlardan Medina ve Amira�nın diğerlerine oranla daha fazla verim verdiği

Belirlenmiştir.

Bazı yerlerde yazlık, sera yetiştiriciliği olan yerlerde ise bütün yıl boyunca piyasada hıyar bulunmaktadır. Bu yüzden değerlendirme amaçlarına uygun çok sayıda hıyar çeşidi mevcuttur.

Hıyar çeşitleri öncellikle çekirdeklilik durumuna göre iki gruba ayrılır.

1. Çekirdeksiz çeşitler
2. Çekirdekli çeşitler

Diğer yandan yetiştirme yerleri ve değerlendirme şekillerine göre de gruplandırılırlar.

I- Sera Çeşitleri

* Sofralık Çeşitler: Bittex, Standex, Orion, Melior, Green spott, Spot Resistent
* Turşuluk Çeşitler: Hokus, Nimbus, Argus.

II- Açıkta (tarlada) Yetiştirilen Çeşitler

a. Sofralık Çeşitler: Bu gruba Colorado, Cubit, Marketer, Submarine, Stays Green gibi Amerikan çeşitlerinin yanı sıra yurdumuzun değişik yörelerinde yetiştirilen bazı yerli çeşitler girer. Bunlar; Langa, Maltepe, Çengelköy, Dere ve Kilis hıyarıdır. Bunlardan Kilis hıyarı diğerlerine oranla daha küçük boylu, hoş kokulu ve oldukça erkencidir.

b. Turşuluk Çeşitler: Gherkin, Belair, Belmonte, Kornişon ve Rus hıyarı.

3. iKLiM VE TOPRAK iSTEKLERi

3.1. iklim isteği

Ilık iklim sebzesi olan hıyar soğuklara karşı çok hassastır. Sıcaklık sıfırın altına düştüğünde hemen etkilenir. Hıyar tohumlarının ekildikleri yerde iyi bir çimlenme gösterebilmesi için toprak ısısının en az 11 ° C olması gerekir. Çimlenme için en elverişli toprak ısısı 11-18 ° C arasındadır. Sıcaklık yükseldikçe buna paralel olarak çimlenme hızı da artar. Yazın sıcak ve kurak devrelerde sulama yapılarak bitki su düzeni normal sınırlar içinde tutulmaz ise hem gelişimi yavaşlar hem de meyveler süratle acılaşır. Bu yüzden verimden en iyi şekilde faydalanabilmek için özellikle Bölgemizde ilkbaharda soğuk tehlikesi geçer geçmez ekimi yapılmalıdır. Aksi halde ekimde gecikilirse o oranda sıcak ve kurak döneme yakalanır ve iyi bir sonuç alınmaz.




3.2. Toprak isteği

Hıyar bir çok toprak tiplerinde yetişebilmekle beraber derin su tutma kabiliyeti yüksek organik madde ve diğer bitki besin maddelerince zengin tınlı ve kumlu tınlı toprakları sever. Yüksek tuz seviyesine çok hassas olduğundan toprağın drenajı iyi ve eriyebilir tuz seviyesi düşük olmalıdır.


Hıyar




4. YETiŞTiRME TEKNiĞi

Hıyar arzu edilen hasat zamanına ve çeşit karakterine göre açıkta veya seralarda yetiştirilebilir. Açıkta veya seralarda genel olarak üç ayrı usulle yetiştirilmektedir.

* Tohumların yastık, kasa veya saksılara ekilerek burada yetiştirilen fidelerin daha sonra esas yerlerine dikilmesi suretiyle yetiştirme,
* Tohumların doğrudan doğruya açıkta yerlerine ekilmesi suretiyle yetiştirme,
* Seralarda askıya alınmak suretiyle yetiştirme.

4.1. Ekim Nöbeti

Hıyar köklerinin toprakta genellikle ilk 20-25 cm derinlikte gelişmesinden dolayı her yıl arka arkaya aynı yerde yetiştirilmesi toprağın bu derinliğini bitki besin maddelerince fakirleştirir ve toprağın yorulmasına neden olur. Buna fırsat vermemek için değişik kök sistemine sahip bitkilere münavebede yer vermek gereklidir. Derin toprak tabakalarından faydalanabilen kavun, karpuz ve Domates gibi sebzeler ile yine kökleri derinlere inebilen pamuk gibi bitkiler münavebede diğer ürün olarak yetiştirilebilirler.

4.2. Toprak Hazırlığı

Toprağın ekim ve dikim için hazırlanmasında toprak karakteri, uygulanacak sulama sistemi ve yetiştirme metotları gibi faktörler göz önünde tutulmalıdır. Hıyar köklerinin rahatlıkla gelişebilmesi için toprağın iyice havalandırılmış olması gerekir. Toprak tam tavında iken işlenmelidir. Bu yüzden eğer gerekiyorsa tarlanın önce sulanması ve bunun ardından toprak tava gelir gelmez fazla gecikmeden sürülerek işlenmesi gerekir. Ayrıca keseklerin ufalanmasını ve toprak yüzeyinde bulunan çeşitli bitki artıklarının temizlenmesini sağlamak amacıyla dikkatli bir tırmıklama yapılır. Böylece hem toprak ekime ve dikime hazır hale gelir hem de sulamaların daha rahat yapılması sağlanır.

Seralarda toprak hazırlığı bel ile yapılır. Daha önce dezenfekte edilen toprak uygun tavda bellenerek işlenmelidir.

Topraktaki hastalık kaynaklarının yok edilmesi için ya sera toprağının üç yılda bir değiştirilmesi veya toprağın ekimden önce dezenfekte edilmesi (ilaçlanması) gerekir. Ancak sera toprağının değiştirilmesi çok zahmetli ve pahalı bir işlem olduğu için tünel yerinin değiştirilmesi ya da toprağın kimyasal maddelerle dezenfekte edilmesi daha uygun olur.

En etkili dezenfeksiyon şekli toprağın göztaşı eriyiği ile ilaçlanmasıdır. Bunun için ekim veya dikimden önce %0.6�lık (100 lt suya 600 gr) göztaşı eriyiğinden 1 m2 ye 5 litre süzgeçli kova ile verilmeli, 10 dakika sonra aynı miktarda temiz su ile sulanmalıdır. Bu işlem her yıl tekrarlanmalı ve uygulamadan önce çiftlik gübresi toprağa verilmiş olmalıdır.

(bkz: DEVAMi ALTTA)

5. HASTALIKLARI, ZARARLILARI VE MÜCADELESi

5.1. Hıyar Hastalıkları




Hıyar adi mozaik virüsü: Yapraklarda açık yeşil mozaik lekeleri halkalar ve dalgalı çizgiler yapar. Bazı yaprak bitleri ve emici böceklerle yayılır.


Hıyar




Hıyar Kabarcık Mozaik Virüsü: Özellikle seralarda yetiştirilen hıyarlarda görülür. Yaprak veya meyve üzerinde koyu yeşil benekli mozaik lekeleri görülür. Verimi ve kaliteyi düşürür. Virüs hastalıklarına karşı tohumlar dezenfekte edilmelidir ve ilaçlı mücadele yapılmalıdır.

Yalancı Mildiyo Hastalığı: Yapraklar üzerinde önce küçük soluk yeşil veye sarımsı lekeler belirir. Yaprağın alt yüzeyinde ve bu lekelerin altında gri veya menekşe renginde bir küf tabakası görülür. Şiddetli şekilde hastalanan yapraklar sararır sonraları kahverengiye döner. Bitki koruma şubesinin tavsiyelerine göre Mancozeb, Propineb, Zineb ve Maneb gibi ilaçlar kullanılarak mücadelesi yapılabilir.

Külleme: Bitkilerin özellikle yaşlı yapraklarında görülür. Genellikle önce yaprağın üst yüzeyinde parça parça, nispeten yuvarlak lekeler belirip sonradan bu lekeler birleşerek yaprağın her iki yüzeyini, yaprak sapını ve gövdeyi kaplar. Yapraklar kuruyup dökülür, bitkideki gelişme durur. Yaz boyunca rüzgar ve böceklerle etrafa yayılır. Kültürel önlem olarak hasattan sonra hastalıklı bitki yaprakları ve tarla içindeki civarındaki yabancı otlar toplanarak yakılmalıdır. Bu hastalığa karşı en ucuz ve kolay mücadele toz kükürtle yapılır. Mücadele için dekara 2-3 kg toz kükürt yeterlidir.

Hıyar sap çürüklüğü: Bu hastalık yaprak, kök ve meyvelerde görülebilir bitki solar ve bir iki gün içinde bütün fideyi sararak öldürür. Gelişmiş bitkilerde hastalık önce ana gövde ve yan dalların toprağa yakın yerlerinde başlar. Önceleri sapta yumuşak sulu bir çürüklük halinde görülür. Daha sonra bu çürüklük dallara ve köklere doğru ilerler. Mücadelede toprak kimyasal maddelerle dezenfekte edilmeli ayrıca haftada bir defa Zinep, Ziram, Ferham ve Maneb gibi ilaçlardan 100 lt suya 400 gr karıştırılarak fideler ilaçlanmalıdır. Kültürel önlem olarak da hastalık görülen sahalarda toprak en az iki yıl boş bırakılmalı veya uygun bir münavebe uygulanmalıdır.

Hıyar Köşeli Leke Hastalığı: Yapraklarda sarı lekelerle başlar sonra lekeler esmerleşir, delinir veya birbiri ile birleşerek yaprağın tüm yüzeyini kaplar. Lekelerin özelliği damarlarla sınırlanmış köşeli olmalarıdır. Mücadele için aynı yerde arka arkaya hıyar yetiştirilmemeli tohumlar uygun köklerden alınmalı ayrıca eğer gerekiyorsa dezenfekte edilmelidir. Hastalık görülmeden bitkilere %1�lik bordo bulamacı serpilmeli ve ilaçlama 15 gün arayla tekrarlanmalıdır.

5.2. Hıyarın Zararlıları

Danaburnu: Bitkilerin köklerini ve köke yakın boğaz kısımlarını kemirerek kurumalarına neden olur. Mücadele için 8 kg kepeğe 100 ml Metil Parathion 35, 400 gr Chlorpyriphos ethyl 25, 250 gr Trichlorfon 80 veya 10 kg kepeğe 100 gr Endosülfon 32.9 veya 500 gr Endosülfon 5 karıştırılır ve hafifçe nemlendirilerek serpilir.

Kırmızı Örümcekler: Gözle çok güçlükle farkedilecek kadar küçüktürler yaprakların öz suyunu emerek sararmalarına ve kuruyup dökülmelerine neden olurlar. Dicofal, Tetradion ve Malathion gibi ilaçlardan biri ile ilaçlama yapılabilir.

Yaprak Bitleri: Hortumlarını sokarak bitkinin öz suyunu emerler büyümeyi engelleyip meyvelere zarar verirler. Bitkilerde görülür görülmez Nikotin sülfatlı veya Onganik fosfatlı mücadele yapılmalıdır. Bu amaçla Bromophos, Diazinon Fenitrothion veya Malathion gibi ilaçlar kullanılabilir.

Agrotisler: Danaburnu gibi özellikle genç bitkileri boğaz kısımlarından keserek büyük zarar yaparlar. Mücadele için 10 kg kepeğe bileşiminde %40 Aldrin bulunan ilaçlardan 160 gr ilave edilerek hazırlanan yem dekara 6-7 kg hesabı ile serpilmelidir.

Kök ur Nematodu: Kök bölgesinde urlar meydana getirerek köklerin su ve besin maddeleri alımını güçleştirir. Tohum ekimi veya fide dikiminden 3-4 hafta önce toprak ilaçla dezenfekte edilmelidir. Büyüme devresinde bitkiyi genç safhada yakalarsa bitki köklerinin etrafına yanmış çiftlik gübresiyle malç yapıp yeni köklerin gelişmesi sağlanır. Ayrıca 100 lt suya 150 gr Paratihon karıştırılarak ilaçlama yapılabilir.

6. HASAT




Çeşidin erkencilik özelliği ile yetiştirme ve bakım şartlarına göre tohum ekiminden 55-70 gün sonra hasata başlanabilir. Hıyarlarda ilk hasat için en uygun zaman meyvelerin normal çeşit iriliğinin 1/3�ü veya en fazla 1/2�sini aldığı zamandır. Hasadın gecikmesiyle meyveler fazla irileşir, şekil bozulur ve pazar özelliğini kaybeder.


Hıyar




Hasat da meyveler dala bağlanan sapından keskin bir bıçak veya makasla kesilerek toplanır. Mümkünse sabah erken saatlerde hasat yapılmalıdır.

7. VERiM VE MALiYET

Bölgemizde denenen Kydma, Medina Amira ve Delila hıyar çeşitlerinden 3.6 ile 5.5 ton/da arasında verim alınmıştır.

Maliyet

Eskişehir yöresi sulu koşullarında yapılan bir araştırma sonucu insan ve makine iş gücü olarak şu değerlar saptanmıştır;

Hıyar tarımında 120.00 sa/da insan ve 1.89 sa/da makine iş gücüne gereksinim vardır.

http://www.gap.gov.tr/Tur.../Tarim/Sebzeyt/hiyar.html

yoğurtsuz cacık.

şekerli bir meyvedir. tatlıları, pastaları çok güzel olur.

Bu saate kadar uyanık kalıp sabahlamak deyiminin hakkını vermişsinizdir. ishalli Karnınızdan yükselen gurultular rahatsız etmeye başlayınca önce bi' üşenip uyumaya dönersiniz. Beceremeyince de mutfağa gidip uğraştırıcı olmayan yiyecek bi'şeyler bakarsınız. Ama mutfak kottaki rutubetli öğrenci evi gibidir. Ne ekmek vardır (bayat dahi kabul edilirdi oysaki) ne de atıştıracak bir şey. Buzdolabının kapağını açıp göbeğinizi haldır haldır kaşırken yenilebilecek en uygun şeyle yani en uğraştırmayacak karşılaşırsınız. işte bunun adı hıyardır.

Manitoya söylenebilen bir zerzevat adı.

tuzlayarak yenilmesi tavsiye edilir.

yoğurtla birleşip cacığı oluşturan şey.

biri "senden bi cacık olmaz " derse, evet çünkü ben hıyar değilim diye cevap verin asdfgbhg.

bkz: ergence laf koyma el kitabı *

esprilere konu olan spfıspfısp...

-hey hıyar koktu bir yerini mi kestin?

hıyar demeyi bir türlü öğrenemedim, kimseyi kıramıyorum...

En sevdiğim meyvedir. Beni geceleri abur cubur alışkanlığımdan kurtarmıştır.
Ayrıca pazar'da hıyar almak için 2 kilo salatalık ver dediğimde pazarcı amcadan yediğim azarı hayatım boyunca unutamayacağım. 'Hıyar lan onun adı hıyar!!!'
Hayır asıl mesele şu ki o ünlemdeki 2. hıyar kelimesini vurgulamak için mi söyledi yoksa bana mı hıyar dedi onu anlayamadım.
(bkz: bu da böyle bir anım)

badem, salatalık gibi isimleride mevcuttur. çengelköyle özdeşleşmiştir.
ha bide şu varki;
(bkz: ay bu benim eski sevgilim)

not: biri bunu demeliydi.