para

Lidyalılar tarafından bulunmamıştır. Anadolu’da para diyebileceğimiz, ağırlığı-şekli-içeriği belli ve üzerinde standart figürler bulunan ilk metal parçaları m.ö. 7. Yy’ın tasa en başlarında, bilinmeyen iyon (batı anadolu) darphanelerinde basılmıştır. Bunlar, stater ölçüsünden hemhekte (1/12 stater) ölçüsüne kadar, çoğunlukla tüccarlar tarafından basılmıştır.

Sonrasında efes’teki artemis tapınağı, bu tüccarlardan phanes (phanos da denir ama parasının üzerinde phanes emi smha yazıyor) adına basılmıştır.

Phanes, sonrasında tüccarlıkta başarı gösteremez, iflas eder ve mısır’a giderek firavun’un ordusunda asker olur.

Sonrasında, lydia kralı alyattes, ilk resmi parayı bastırır. “Tek aslan” olarak bilinen bu para, bir devlet tarafından basılan, arkasında kralın garantisi olan, resmi erk tarafından tanımlanmış ve imal edilmiş ilk paradır. Trite formunda (1/3 stater) üretilmiştir, fakat bunun da yarısı, üçte biri ölçeklerde basılmıştır. Oğlu kroisos ise, şehrin kült hayvanı aslanın karşısına bir boğa da eklemiş ve pers istilasına kadar altın ve gümüş olarak lydia paralarını, 12 farklı darphanede bastırmıştır.

Soru şu: parayı neden lydialılar buldu, ne ihtiyaçları vardı? Lydia’da demir vardı, tüm dünyadan önce demir çağına girdiler, ucuz ve bol silahlar üretip o zaman bilinen tüm dünyaya bunu sattılar. Parayı teknik olarak buldular, çünkü bu icada bir ihtiyaç vardı. Ormanda yaşayan germen’in parayla işi olamazdı, kafa yormasına da hiç gerek yoktu.

Türkler para bastı mı? Negar hunları mı, öyle bir türk kavimi, sasani drahmilerini taklit ederek bir şeyler basmış ama esas sürpriz bu değil.. çok erken dönemde kazaklar para basmıştır, fakat deriye basmışlardır. Dolayısıyla günümüze bir örneği gelmemiştir.