higgs bozonu

cern çalışanları bugün bulduklarını öne sürdükleri ve bugün bir toplantıda açıkladıkları şey. haberlerde pek değinmediler fakat, toplantı esnasında ağlayan bilim adamı higgs bozonu teorisini ilk ortaya atanlardan ve kendi soyadını veren Peter Higgs'dir.

yaşasın through the wormhole with morgan freeman

maddeye kütleyi kazandıran atomaltı parçacık. protonun 125.5 katı kütleye sahipmiş. uzun vadede insanlık için büyük değişimlere yol açıcak bir buluş. zaman makinesiyle ne alakası var onu anlamadım. biri bana mesajla açıklasın şunu yav.

(bkz: higgs boyozu)

Uzmanlara göre, bu parçacıklar sayesinde, madde kütle kazanıp yıldızlar, gezegenler ve yaşam var oldu.

Afrika da bir öküz adı gibi lan bu ne böyle amk.

maddenin nasıl meydana geldiğine ışık tutacak dedikleri buluş.. *
lan götümüze girmesin bu buluş... allah baba bize kızmasın sonra.. boşuna mı demişler allahın hikmetinden sual olunmaz diye...

bulundu diyorlar.

(bkz: tanrı parçacığı bulundu)

sanıyorum kısaca bir tanım yapma gerekiyor.

higgs bozonu, big bang teorisinin temel taşlarındandır. şimdi hepimiz anlayacağı şekilde şöyle açıklamak istiyorum. big bang evrenin sonsuz enerji ve ısı ile dolu bir noktacıktan büyük bir patlama sonucu olduğunu varsayıyor.

şimdi madde dediğimiz şey enerjinin dönüşmüş halidir. yani enerjiye de maddenin dönüşmüş hali denilebilir. sonuç olarak einsteinin e = mc2 formülünden ulaşabiliyorum buna. madde= enerji.

şimdi o küçük noktada patalama olduğu sırada saf enerji ve ısı yayılmaya başlıyor. yani ortada henüz madde yok. saf enerji ve ısı. eğer higgs bozonu olmasaydı evren hala saf enerji ve ısıdan meydana gelmiş olurdu. işte bu enerjiyi ısıyı maddeye çeviren parçacık (tanrı parçacığı) bulundu. yani kuram olarak 1964 yılında ortaya atılmış bir şey ama deneyle henüz kanıtlanmaya çalışılıyor.

yani şöyle düşünün. borunun içine su koyduk ve bu su enerjiyi temsil etsin. borunun içindede soğutucu olsun. soğutucuya değen su buz olsun. soğutucu burda higgs bozonunu buz ise maddeyi temsil ediyor.

anlamadıysanız siz de suç yok. ben de vardır

henüz bulunmadı sadece çok güçlü kanıtlar bulmuşlar olduğuna dair. ok?

higgs'in "banane, ben bozmam abi" diye cevap vereceği. e sen bozma, o bozmasın kim bozacak higgs? az efendi ol.

aklıma higgs bozonu ile ilgili birkaç soru geldi.
1- saf enerjiyi madde yapan ona kütle kazandıran bu higgs bozonu ise higs bozunu için bildiğimiz anlamda bir kütleden bahsedilebilir mi?
2-mutlak boşluk ortamında bulunan higgs bozonu nasıl davranır?
3-higgs bozonunun yapısı üzerinde oynanırsa ne olur? * *
4-enerjiyi bile emebilen karadelikler ile higgs bozonunu etkileşime sokarsak ne olur?

gelelim anlamayanlar için açıklamasına basitçe ve kısaca anlatacak olursam higgs bozonu saf enerjinin kütle kazanıp madde olması için gereklidir.örnek verecek olursam sizin elinizde un var(bu saf enerji) siz bunu hamur yapıp şekil vermek işe yarar hale getirmek istiyorsunuz size ne lazım su işte bu higgs bozonu.
peki bununla ne yapabiliriz? şu aşamada söylenenler sadece bir teori olur bu buluşun etkileri(ki bulunursa) uzun zaman sonra görülebilir ama bana sorarsanız insanlık bununla kendi sonunu getirebilir. yada yapay karadelikler üretir bunlar ile uzay da istediği yere gidebilir. (bkz: stargate) (bkz: doctor who). daha birçok teori üretebilirim ama ama kim okur sözlükte uzun entryi (bkz: bunu en son okuyan kişi filozof oldu)

cern evinde aleviler bulmuş diyorlar.

not: ben de aleviyim.

son deneyle varlığı tespit edilmiştir. ancak ne gibi amaçlarla kullanılabileceği tam bir muammadır. konuyla ilgili yorum yapan bir bilim adamımızın da dediği gibi; yeni doğmuş bebeğin ilerde hangi mesleği yapabileceğini bilmek nasıl mümkün değilse, higgs bozonunun hangi amaçlar için kullanılabileceğini şu an için öngörebilmek o derece imkansızdır...

Hiçbirimizin tam olarak bilmediği bir şey. Kabul edelim arkadaşlar, hiçbir şey anlamıyoruz bu işlerden.

üç gündür merak edip araştırmaya, bu konuda yazılmış makaleleri okumaya falan çalıştım. tabi sonunda olmadı ve bıraktım bu işi. şimdi de bakınıyorum biri çıksa da bana öğretse şu higgs bozonu nedir diye.

yumurtaya can veren allahım atom altına higgs bozonu koymuş, bizim devletimizde her üniversiteye bir mescit konduruyor. yavrum benim, bu yüzden fizik bitireni bile mal mal bakıyor başlığa.

Sık yapılan bir hata, higgs bozonu'nu bulundu zannetmek. Aslında higgs bozonu bulunmadı fakat varlığının etkilerine dair çok güçlü kanıtlar bulundu 99.999999999% oranında etkileri kanıtlandı yani. Dolayısıyle higgs bozonu bulundu demek tam doğru olmayacaktır. Tanrı parçacığı olarak biliniyor halk arasında çünkü, maddeye kütlesini kazandıran şey olduğu düşünülüyor, dolayısıyla her yerde. Tanrı her yerde diye bir söz olduğundan, zamanında bu parçacığı öyle bir benzetme ile isimlendirmişler. Yani dinlede bir alakasıda yok.

13.7 milyar yıl önce büyük patlama olduğunda ortaya çıkan enerjinin dağılmayıp nasıl maddeye dönüştüğü sorusuna cevap veren atom altı parçacık.
cern'de yapılan deneyler sonucunda bulunan parçacığın higgs bozonu olduğu konusunda güçlü bir fikir birliği olsada tam olarak kesinleşmemiştir.
araştırmaya katılan türk prof. gökhan ünel "kesinlikle yeni bir parçacık bulduk ama bu nedir tam olarak bilmiyoruz, higgs parçacığı olabilir" demiştir.

hafta içinde geçen ama yinede çoğu kimsenin net bir şey söyleyemediği enerjidir.

--spoiler--
11 soruda higgs bozonu

1. higgs bozonu nedir?
evrenin başlangıcı kabul edilen büyük patlama'nın hemen saniyenin milyonda biri kadar ertesinde ilk parçacıklar da etrafa saçıldı. bu parçacıklar saf enerjiydi, bir kütleleri yoktu. onlara kütle kazandıran mekanizmanın higgs bozonu olduğu 1964 yılında ortaya atıldı. dün yapılan açıklamayla da bu 48 yıllık teori deneysel olarak da kanıtlanmış oldu.
2. higgs parçacığa kütleyi nasıl kazandırıyor?
higgs bozonunun bir diğer adı da 'higgs alanı.' higgs mekanizması denen şey, bu alanda gerçekleşiyor. parçacık alandan geçerken alanla etkileşime giriyor, alan o anda ortadan kayboluyor, parçacık ise kütle kazanıyor. bu kütle sayesinde atomlar oluşuyor ve nihayetinde biz oluşuyoruz.
3. higgs'in önemi ne?
parçacıklara kütle kazandırması dışında higgs'in esas büyük önemi, ilk atomların oluşumunu açıklayan elimizdeki en geçerli teori olan standart model'in bel kemiğini oluşturması. bunu devasa ve bilmediğimiz sayıda parçadan oluşan bir yapboz gibi düşünün. yapbozun bütün parçalarını bir araya getirsek bile sonunda nasıl bir resimle karşılaşacağımızı da bilmiyoruz. işte bu devasa yapboz içinde matematik öyle gerektirdiği için olması gereken ama bu sabaha kadar da varlığı kanıtlanmamış olan ana parçalardan biriydi higgs.
4. higgs olmasa ne olacaktı?
evrenin başlangıç koşullarında bir 'süper simetri' olduğuna inanılıyor. bu simetri bir biçimde ve higgs'in de katkısıyla bozuldu, o sayede evren ve bizler var olabildik. higgs bozonu olmasaydı, o zaman bizim evrendeki varlığımızı açıklayacak, parçacıkların neden ve nasıl kütle sahibi olduğuna herkesi ikna edip kanıtlanabilecek yep yeni bir teoriye ihtiyacımız olacaktı.
5. higgs'i nasıl gördüler?
görmediler. çünkü higgs görülemez. bir parçacıkla etkileşime girdiği anda yok oluyor higgs. cern'deki bilim insanları onu yok olduktan sonra ortaya çıkan etkilerden hareketle saptayabiliyorlar ancak.
6. higgs'in varlığından yüzde 100 emin miyiz?
hayır. tam rakamıyla söyleyecek olursak higgs'in varlığından yüzde 99. 9999426697 oranında eminiz şu an için. gelecekte cern'deki büyük hadron çarpıştırıcısı'ndan gelecek ilave verilerle bu rakam daha da yükselebilir ama hiçbir zaman yüzde 100 olmayacak.
7. neden yüzde 100 emin olamıyoruz?
bunun sebebi klasik fizikte değil kuvantum fiziğinde yatıyor. kuantum mekaniğinin meşhur belirsizlik ilkesinin emirleri gereği atom altı parçacıkların konumunu ve hızını aynı anda bilemiyoruz. bunu bilemediğimiz için de olasılık teorisinden ve bunun matematiğinden yararlanarak çok kuvvetli tahminler yapıyoruz. mesela yüzde 99. 9999426697 oranında emin olmak şu anlama geliyor: cern'deki deney 3 milyon kere tekrarlansa bu tekrarlarda ancak 1 kez higgs'e benzeyen bir şey tesadüfen ortaya çıkabilir. eğer bir şey yüz seferden 99. 9999426697 seferinde ortaya çıkıyorsa o higgs'dir.
8. higgs bulundu diye boyumuz bir karış uzayacak mı?
bunu bilemeyiz. bilim ve insanlığın doğayı anlama çabasındaki çok önemli bir aşamaydı bu sabahki açıklama. genellikle böyle önemli bilimsel buluşlar doğrudan olmasa da dolaylı yollarla teknolojiye ve dolayısıyla insanlığın refahına önemli hizmetler yapıyor. laser teknolojisi kuvantum fiziğinin sonuçlarından biri. ama bu teknoloji bize önce müzik cd'lerini ve dvd'leri verdi, ardından da devasa bilgi depolama disklerini. yani higgs'in insanlığa nasıl bir teknoloji getireceğini, getirip getirmeyeceğini bugünden kestiremeyiz.
9. buna neden 'tanrı parçacığı' deniyor?
aslında bu isim bir şakadan ibaret. standart model'i popüler dilde anlatmayı deneyen bir kitabın içinde, parçacığa adını veren peter higgs'in 'şu allahın belası parçacık da bulunamadı gitti' diye bir cümlesi var. o cümle zamanla kılık değiştirip 'tanrı parçacığı' şekline dönüştü. popüler dilde, özellikle de gazeteler ve televizyonlarda kullanıla kullanıla da yaygınlaştı.
10. parçacığın tanrıyla bir ililşkisi var mı?
hayır, bilim buna bakmıyor. bilimin aradığı cevap tanrının varlığı veya yokluğu değil, ilk atomların nasıl olup da oluştuğu, evrenin nasıl oluştuğu vs. inançlı biri çıkıp 'siz atom nasıl oluştu diye bakıyorsunuz ama büyük patlamayı tanrı yaptı' diyebilir hala.
11. peki büyük patlama nasıl oldu sahiden?
bunu bilmiyoruz. hatta büyük patlama sırasında geçerli fizik kanunlarını da bilmiyoruz. tek bildiğimiz, bizim şu anki fizik kanunlarımızın o sırada geçerli olmadığı. fizikte buna 'tekillik' deniyor. benzer bir 'tekilliği' kara deliklerin içinde de görüyoruz. kara delik, ışığın bile dışarı kaçmasına izin veremeyecek kadar güçlü bir çekim kuvveti demek. dışarı ışık bile kaçamadığı için içinde ne olduğu hakkında ancak spekülasyon yapabiliriz. `
--spoiler-- ~itü sözlükden alınmıştır
~

adı verilen kişi bile *, pratikte ne işe yarayabileceğini bilmiyor. bizim de anlamamız normal yani. kasmaya gerek yok.

yaran bir zaytung haberine konu olmuş parçacık.

--spoiler--

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'ndan CERN'e: "Higgs bozonu mu nedir, tam olarak ne oluyor bu şimdi?"

--spoiler--

enerjiye kütle kazandıran, neticesinde atomu, elementleri, sonuç olarak evrimi oluşturan 'dini' alan. * * *

michio kaku gibi bilim insanlarının bulunduğuna inanmadığı parçacık.
maddeye kütleyi verdiğine inanılıyor fakat sorun şu ki 'herşey teorisi' gibi sunulan
standart model evrenin % 4'ünü açıklayabiliyor.
fakat michio kaku gibi bir grup ise sicim teorisini savunuyor ve standart modelin yetersizliğini
kanıtlamaya çalışıyorlar.

şampiyon bozuncusunda illaki tadılmalıdır. o atomlar arasındaki çekim kuvveti ve o kuvvetin hangi aralıkta olduğunu bulma isteği ile tüm şampiyon bozuncuları arasından sıyrılır şampiyon bozuncusu. öyle tatlıdır ki tadından yenmez.

bırakın hem higgs bozonunu hem de belalarını bulsunlar. sanki bulunca ne olacak ? bütün dertler bitti en son higgs bozonu kaldı. milyonlarca insan açlıktan ölüyor siz orada bir deneye 40 yıldır milyarlarca dolar harcıyorsunuz. avrupa ve amerika, asya ve afrikayı sömürmeyi de bırakın higgs bozonunu da araştırmayı bırakın.

aslında kızgınlıkla "tanrının belası parçacık" olan ismi konuyla ilgili bir kitabın yayınlanması öncesinde kitabın editörü tarafından daha çarpıcı olması için "tanrı parçacığı" haline getirilmiştir. yani parçacığın tanrı ile uzak yakın bir ilgisi yoktur zaten kuantum araştırmalarında tanrı ile bir ilişki kurulmaya çalışılmıyor ama nedense insnalar bunu bu şekilde algılamayı seçiyor ve editör de bunu bildiği için kitabın pazarlanmasında insanaların bu algısını manipule ediyor.

aslında asıl ve daha önemli olan şey kütle çekiminin nasıl gerçekleştiğidir ve bu aradaki bağlantı nasıl gerçekleşmektedir.