çarpan etkisi

bir ekonomide bağımsız tüketim harcamaları ile otonom yatırım harcamaları kendilerinin birkaç katı oranında gelir ve istihdam hacmi yaratmaktadırlar. buna çarpan veya çoğaltan etkisi denir.

Yatırım harcamaları tüketim harcamalarına nazaran daha çok dalgalanmalar gösterir ve çarpan etkisi (multiplier effect) ile milli gelir ve istihdam üzerinde daha geniş etkiler yapar. Böylece yatırım yoluyla yaratılan gelir bu amaçla yapılan harcamalardan birkaç kat daha fazla olur. yani otonom yatırımlardaki bir birimlik artış milli gelir üzerinde kat kat daha fazla artışa neden olur.

(bkz: basit çarpan)
(bkz: süper çarpan)
(bkz: Hızlandıran Prensibi)

sadece olumlu yönde olmayan, olumsuz yönde de çalışan iktisadi prensiptir. örneğin dış ticaret çarpanı etkisiyle ithalatta gerçekleşecek bir artışın milli gelirde yaratacağı azalma incelenebilmektedir. bu etki genel olarak tüketimde, yatırımda ve kamu harcamalarında gerçekleşen artışların milli gelir üzerindeki sinerjisi olarak tanımlanabilir.

(bkz: dış ticaret çarpanı)

Y=C+I+G+X-M ise etkisini bulmak istediğimiz (örn. C=Co+bYs için tüketim harcamalarının milli gelire etkisini hesaplamak istiyorsak) tüketim harcamalarının formülünü yerine koyup düzenlemelerini yaptıktan sonra dY/dCo şeklinde türevini alarak tüketim harcamalarındaki bir birimlik değişmenin milli gelire etkisini hesaplayabiliriz. ayrıca vergi çarpanının da milli gelire etkisi negatif yönlüdür.

etkili olduğu ekonomiler, gelişmiş ancak durgunluğun yaşandığı ülke ekonomileridir.