saruhanoğulları beyliği nin osmanlı ya ilhakı

Saruhanoğulları ve Osmanlıların ilişkileri dolaylı olarak Bizans imparatorluğu üzerinden başlamıştır. 1329 yılında III. Andronikos’un Orhan Bey’e karşı yardım istemesi ile ilk olarak ilişkiler başlamıştır. Aydınoğulları, Saruhanoğulları ve Bizans imparatorluğu bir ittifak oluşturmuştur fakat Aydınoğulları ve Saruhanoğulları Osmanlı ile hiçbir olumsuz durum yaşamamıştır. Bunu göz önüne alırsak bu ittifak Latinlere karşı yapılmıştır. III. Andronikos öldükten sonra Bizans imparatorluğu’nda yaşanan taht mücadeleler esnasında Osmanlı ile Saruhanoğulları arasında bir başka dolaylı ilişki meydana gelmiştir. Kantakuzenos ile ittifakta bulunan Osmanlı Devleti’nin karşısında olup imparatoriçe Anna ile ittifak kurmuşlardır. Hatta Saruhan Bey’in yerine alan oğlu ilyas’ın 6000 kişilik bir orduyu imparatoriçe Anna’nın yardımına gönderdiği bilinmektedir.

Bu bilgiler doğrultusunda Osmanlılar ile Saruhanoğulları’nın ilişkilerinin dostça olmadığını söyleyebiliriz. Osmanlılar ile Saruhanoğulları Beyliği sınır komşusu olmadığı için direkt olarak bir ilişkileri bulunmamıştır. Ta ki Osmanlılar Karası Beyliği’ni ilhak edene kadar. Ekonomisi Hristiyanlar üzerine yapılan deniz seferleri olan Saruhanoğulları, Karası Beyliği’nin ilhakından sonra Osmanlılar ile sınır komşusu olmuş ve direkt ilişki kurmuşlardır. Bu gelişmelerden sonra Saruhanoğulları Osmanlılar dostluk kurmak ve I. Murad Dönemi’nde Osmanlı’nın egemenliğini ve üstünlüğünü kabul etmek zorunda kalmıştır. Bunun iki nedeni vardır: ilki iki beylik arasındaki ortak sınır, ikincisi ise izmir’in Latinlerce işgal edilmesinden dolayı deniz ulaşımının düşmesine ve ekonomik kaynakların azalmasına yol açmasıdır. Görünüşte iki beylik arasında bir dostluk vardır fakat Saruhanoğulları tıpkı diğer Türk Beylikleri gibi Osmanlı Beyliği’nin zorunlu vasallerine dönüşmüş ve öteki beylikler gibi Osmanlı isteklerine karşı çıkamamıştı.

Osmanlı Beyliği’nin nüfuzu özellikle Kosova Savaşı (1389) döneminde hissediliyordu. Saruhanoğulları Beyliği kuvvetleri Osmanlılarla yan yana savaşa katıldı. Bu, Saruhanoğulları Beyliği’nin Osmanlı egemenliğine geçişinin ilk ve en önemli evresini oluşturmaktadır. Doğrudan bir hâkimiyet olmasa da Osmanlıların üstünlüğünü tanımak söz konusuydu. Türklerin kesin bir zaferi ile neticelenen savaş sonunda, Sultan I. Murat şehit olurken yerine geçen oğlu Bayezid ise emirlerin kararıyla kardeşi Yakup Çelebi’yi ordugâhta boğdurttu. Bu durum asker ve bazı emirler arasında hoşnutsuzluğa neden oldu. Bu fırsatı kaçırmak istemeyen Anadolu beylikleri de Karamanoğulları etrafında toplanarak, Osmanlı Devleti’ne karşı bir ittifak meydana getirdiler. Saruhanoğlu Hızırşah’ta bu ittifak içerisinde yerini almış bulunuyordu.

Bu gelişmeler yaşanırken Saruhanoğulları Beyliği’nin iç işleri karışıktı. ishak’ın oğulları Orhan ile Hızırşah arasında yaşanan mücadeleden beylik yıpranmıştı ve sonunda Hızırşah Manisa’ya egemen olmuştur. ilk başta Osmanlı karşıtı ittifakta bulunan Hızırşah, Yıldırım Bayezid’in Batı Anadolu seferine çıkması ile karşı duramayacağını anlamış ve Bayezid’i hürmetle karşılayarak tabiiyetini belirtmiş ve memleketini barış yolu ile Osmanlılara vermiştir. Fakat Karamanoğullarının oluşturduğu ittifaka Saruhanoğullarından Orhan katılmıştır. Bayezid’de Orhan gibi ittifaka katılmayarak kendisine tabiiyetini arz eden Hızırşah’a Demirci, Gördes, Adala, Kayacık ve Kemaliye taraflarından oluşan beyliğin doğu kısmını bırakmıştır.

Saruhanoğulları’nın Osmanlı’ya tabiiyetinden sonra Orhan Karamanoğulları’na sığınmıştır fakat Karamanoğulları üzerine yapılan seferde Bursa veya iznik’e sürülmüştür. Buradan kaçarak bir takım beyler ile Candaroğlu isfendiyar Bey’e sığınmıştır. Osmanlı’nın Candaroğlu üzerine sefere çıkması ile son çare olarak Timur’a sığınmıştır. 1402’de gerçekleşen Ankara Savaşı sonucunda Anadolu’yu eski sahiplerine dağıtan Timur, Saruhanoğulları Beyliği’ni de Orhan Bey’e verdi. Hâkimiyetini pekiştirmek isteyen Orhan Bey 1403 yılında sikke bastırmıştır. Fakat Timur Anadolu’dan çekildikten sonra, Denizli taraflarında hüküm sürmekte olan Hızırşah, tekrar gelerek beyliğe hâkim olmuştur.

Fetret devrinde Batı Anadolu seferine çıkan Çelebi Mehmet, kendisine karşı koyan müttefik kuvvetleri ağır yenilgiye uğratmıştır. Aydınoğlu Cüneyd Bey itaat ederek canını kurtarmıştır fakat Çelebi Mehmet itaat etmeyerek Manisa’ya kaçan Hızırşah’ın peşine düşmüş ve yakalayarak idam ettirmiştir. Hızırşah’ın ölümü ile Saruhanoğulları’nın Manisa kolu sona ermiştir fakat Demirci kolu devam etmiştir.

Demirci koluna Devlethan’ın oğlu Yakup Bey hükmetmiştir fakat Hızırşah’ın kardeşi olan Orhan, ağabeyinin ölümü üzerine buraya gelerek bağımsızlığını ilan etmiştir. Bu 1411 tarihli parasının bulunmasından anlaşılmaktadır. Fakat bu bağımsızlık uzun sürmemiş 1412 yılında Çelebi Mehmet Orhan Bey’i bertaraf ederek bu bölgeyi tekrar itaat altına almıştır. Böylece Saruhanoğulları Beyliği tamamıyla Osmanlı idaresi altına girmiştir.