uzak geleceğin zaman çizelgesi

dikkat: çok uzun entry. (yirmi bin karakter)

yoğun istek üzerine özet: önce hepimiz ölüyoruz. sonra dünya pişiyor, donuyor, güneş patlayıp sönüyor falan. sonra yıldızlar falan kayboluyor. sonra parçacıklar dağılmaya başlayıp madde yok oluyor. sonra kara delikler var olan tek cisimler haline geliyor. en sonunda uzay tamamen vakumdan ibaret oluyor. sonra da yeni bir büyük patlama ile yeni bir uzay oluşuyor.

bu bir entry serisinin ilk entrysidir. devam edecektir...

gelecek hiçbir zaman tamami bir kesinlikle tahmin edilemez ama belli bazlı bilim dallarının çalışmaları sayesinde kabaca da olsa uzak gelecekte olacak/olabilecek olayları tahmin etmek mümkün.

kronolojik liste, on birinci binyıldan başlıyor. ileride entry olarak farklı türlü projeksiyonların listesini gireceğim, şimdilik elimde çevirebildiğim bir liste var.

dünya, güneş sistemi ve uzayın zaman çizelgesi:
-jeoloji, 10000 yıl sonra. eğer wilkes havzası "buz tapası" bozulursa doğu antarktik buz örtüsünün erimesi bu kadar zaman alacak. söz konusu buz tapası sadece küresel iklim değişikliği sonucu olarak bozulabilir. bu olursa deniz seviyesi 3-4 metre yükselecek.
-astronomi, 10000 ys. antares isimli yıldız muhtemelen patlayacak. süpernovası dünyadan rahatlıkla görülebilecek.
-astronomi, 13000 ys. kutup yıldızı statüsü polaris'den vega'ya geçecek.
-jeoloji, 15000 ys. sahra pompası teorisine göre kutupların devinmesi kuzey afrika musonunu sahra çölünü tropik iklime çevirecek kadar yukarı itecek.
-jeoloji, 25000 ys. kuzey mars buz örtüsü kubbemsi yalpalanma yüzünden ortaya çıkacak devinme sonucu küçülebilir.
-astronomi, 36000 ys. ross 248 adlı yıldız güneşe 3 ışık yılı uzaklığı kadar yakınlaşacak, bir süreliğine sistemimize en yakın yıldız olacak. o uzaklaştıktan sonra alpha centauri sistemi tekrar en yakın komşumuz olacak.
-jeoloji, 50000 ys. berger ve loutre'ye göre şu anki interglasiyal dönem bitecek ve dünya tekrardan buz çağına girecek.
ayrıca niagara şelaleleri kaybolacak.
-astronomi, 50000 ys. ayın gelgitlerinin dünyanın dönmesini etkilemesinden dolayı astronomik zaman tutma için kullanılan günün uzunluğu 86401 saniye olacak. yani günler bir saniye uzamış olacak.
-astronomi, 100.000 ys. gökküredeki yıldızların özdevinimi takımyıldızların çoğunu tanınamaz hale getirecek. yani astroloji hepten yalan olacak.
-astronomi, 100.000 ys. vy canis majoris adlı yıldız muhtemelen bir hipernova ile patlamış olacak.
-jeoloji, 100.000 ys. dünyada bir süpervolkan muhtemelen etrafa 400 kilometreküp magma saçacak kadar büyük bir patlama ile patlamış olacak.
-biyoloji, 100.000 ys. kuzey amerikalı toprak solucanları muhtemelen abd-kanada sınırına kadar yayılmış olacak, göç hızının yılda on metre olduğunu varsayarsak.
-jeoloji, >100.000 ys. küresel iklim değişikliğinin uzun etkilerinden biri, insanların yaydığı karbondioksitin yüzde onu kadarı halen atmosferde duruyor olacak. her geçen gün bu zaman dilimi uzadığı için kesin bir yıl verilemez.
-jeoloji, 250.000 ys. havai takımadalarındaki volkan adalarının bir kısmı batmış, bir kısmı ise yeniden ortaya çıkmış olacak. lōʻihi, en genç volkan, bu tarihlerde bir ada olacak.
-astronomi, 300.000 ys. wr 104 adlı yıldız bir süpernovada patlayabilir. ayrıca bu yıldızın patlaması dünyayı etkileyecek bir gama ışını patlaması saçabilir.
-astronomi, 500.000 ys. dünya muhtemelen bu tarihe kadar bir kilometre çapında bir asteroid tarafından vurulacak.
-jeoloji, 1 milyon ys. dünyada bir süpervolkan muhtemelen etrafa 3200 kilometreküp magma saçacak kadar büyük bir patlama ile patlamış olacak.
-astronomi, 1 milyon ys. betelgeuse adlı yıldız en geç bu tarihe kadar patlamış olacak. süpernovası en az aylar boyunca dünyadan görülebilecek.
-astronomi, 1 milyon ys. desdemona ve cressida, uranüs'ün uyduları, muhtemelen birbirleriyle çarpışmış olacak.
-astronomi, 1,4 milyon ys. gliese 710 adlı yıldız oort bulutunu geçerek güneş sistemine 90000 astronomik birim veya 0,14 ışık yılı kadar yakınlaşmış olacak, yani bir nevi güneş sistemine kafasını sokacak. sonuçları parlak olmayabilir.
-biyoloji, 2 milyon ys. mercan kayalıkları ekosistemlerinin insanlar tarafından sebep olunan okyanus asitlenmesinden iyileşmesi en az bu kadar yıl sürecek.
-jeoloji, >2 milyon ys. büyük kanyon daha da fazla aşınarak daha da derinleşmiş olacak. ayrıca kolorado nehri ile birlik halinde bir vadi olacak.
-astronomi, 2,7 milyon yıl. centaur adı verilen küçük gezegenlerin ortalama yörüngesel yaşam uzunluğu. sonrasında ya bir şey ile çarpışıp yok oluyorlar, ya da güneş sisteminden gidiyorlar.
-jeoloji, 10 milyon ys. doğu afrika yarık vadisi kızıl deniz tarafından su taşkınına uğratılacak, ortaya çıkan su parçası ile afrika ikiye bölünecek.
-biyoloji, 10 milyon ys. holosen nesil tükenmesi olayları bundan önceki büyük olaylar kadar fazla etki ederse, biyoçesitlilik bu kadar zaman içinde iyileşecek.
-astronomi, 10 milyon ys ila 1 milyar ys arası. cupid ve belinda, uranüs'ün uyduları, muhtemelen çarpışmış olacak.
-jeoloji, 25 milyon ys. san andreas fayındaki hareketlenmeler kaliforniya körfezinin bir kısmını kaliforniya orta vadisine döküp yeni bir deniz oluşturabilir.
-astronomi, 50 milyon ys. en geç bu tarihte mars'ın uydusu phobos mars ile çarpışmış olacak.
-jeoloji, 50 milyon ys. san andreas fayının hareketlenmeleri şu anki san francisco ile los angeles'ın olduğu yerleri birleştirecek. afrika'nın avrasya ile çarpışması da akdenizi kapatıp himalayalara benzer sıradağlar oluşturacak.
-jeoloji, 50-60 milyon ys. kanada rocky dağları erozyon ile ova olacak. abd'ninkiler daha yavaş erozyona maruz kalıyor.
-jeoloji, 50-400 milyon ys. bizden sonra dünya'nın fosil yakıt rezervleri doğal olarak yeniden dolacak.
-jeoloji, 80 milyon ys. havai'nin büyük adası havai adalarında batan son ada olacak. onların yerlerini yeni volkanik dağlar alacak.
-astronomi, 100 milyon ys. bu tarihe kadar dünya muhtemelen Kretase-Tersiyer yok oluşuna benzer bir boyutta bir asteroit tarafından çarpılacak.
-jeoloji, 100 milyon ys. amerikalar tekrardan (avrasya ile birleşmiş) afrika'ya doğru hareket etmeye başlayacaklar.
-jeoloji/astronomi, 100 milyon ys. satürn'ün halkalarının tahmini yaşam beklenti süresi bu kadar.
-astronomi, 110 milyon ys. güneş şu an olduğundan yüzde bir daha parlak olacak.
-astronomi, 180 milyon ys. dünyanın dönüşünün yavaşlamasından dolayı bir gün 25 saat olacak.
-matematik, 230 milyon ys. bu noktadan sonra güneş sistemindeki vücutların yörüngesini tahmin etmek imkansız.
-astronomi, 240 milyon ys. şu anki pozisyonuna göre güneş sistemi galaktik merkez etrafında tam tur tamamlamış olacak.
-jeoloji, 250-350 milyon ys. dünyanın tüm kıtaları tek bir süperkıtada birleşebilir.
-biyoloji, 250-350 milyon ys. tek süperkıta sonucu artan oksijen seviyelere ve düşen sıcaklıklar dolayısıyla çok hızlı biyolojik evrim gerçekleşebilir.
-jeoloji/astronomi, 292 milyon ys. satürn'ün uyduları tamamen kaybolacak.
-jeoloji, 300 milyon ys. venüs'ün mantosu sıcaklık açısından zirveye ulaşacak, sonra geri dönüşüme geçecek.
-jeoloji, 400-500 milyon ys. eğer bir süperkıta olursa, bu zaman dilimi içerisinde yeniden kıtalara dağılıp sıcaklık artışına yol açacak.
-astronomi, 500 milyon ys. tahminen bu zaman dilimine kadar dünya'ya yakın bir gama ışını patlaması dünyayı teğet geçerek ozon tabakasına zarar verebilir. bu da büyük bir yok oluş olayına yol açabilir. daha düşük bir ihtimal ile direk dünyayı vurup gezegeni yok edebilir.
-astronomi, 600 milyon ys. ay dünyadan tamami güneş tutulmalarını imkansız kılacak kadar uzaklaşacak
-jeoloji, 500-600 milyon ys. güneşin artan parlaklığı karbon döngüsünü bozarak c3 fotosentezini imkansız kılacak. (c3 fotosentezi yapan bitkiler canlıların 99%'unu oluşturuyor.) bu hızlı bir düşüşten ziyade yavaş bir yok oluş olacak.
-biyoloji, 500-800 milyon ys. dünya hızla ısınmaya başlayınca ve karbondioksit düşüşe geçince yaşam tamamen son bulmayacak. muhtemelen bitkiler ve hayvanlar hayatta kalmak için farklı stratejiler geliştirecek. çoğu yaşam okyanuslar ve kutuplarda konsantre olacak, kalan bölgeler ise çoğunlukla çöle dönüşecek.
-biyoloji, 800-900 milyon ys. karbondioksit seviyeleri c4 fotosentezini imkansız kılacak kadar düşecek. bununla birlikte ozon tabakası yok olacak, gelişmiş hayvanlar ve bitkiler ölecek, yaşam basitleşmeye başlayacak.
-biyoloji, 800-900 milyon ys. dünyadaki yaşamın önlenemez sonu ile beraber ısınan mars yeni bir dünyaya dönüşebilir.
-jeoloji, 1 milyar ys. okyanusların yüzde yirmisi mantoya karışacak. şu an varolan okyanusların yüzde altmış beşi kalarak bir dengeye ulaşacak.
-jeoloji, 1,1 milyar ys. güneşin parlaklığı yüzde on artacak, dünyadaki ortalama sıcaklık "nemli sera" atmosfer tipi ile kırk yedi dereceye ulaşacak. kalan sular muhtemelen sadece kutuplarda bulunabilecek.
-biyoloji, 1,2 milyar ys. eğer aşırı düşük karbondioksit seviyelerinde bile fotosentez mümkün ise, tüm bitkisel yaşam bu kadar süre içinde ölecek. bu noktadan sonra hayvanların yaşamı süremeyecek.
-biyoloji, 1,3 milyar ys. bütün ökaryotlarlar ölecek.
-astronomi, 1,5 milyar ys. güneşin yaşanılabilir bölgesinin tam ortası mars'a denk gelecek. sıcaklıklar buz çağı dünyasına yakın bir seviyeye yükselecek (ortalama sıfır dereceden fazla).
-biyoloji, 1,6 milyar ys. prokaryotların ölümü ile dünyadaki bütün yaşam son bulacak. mağaralar ve kutuplarda izole yaşam formları olabilir.
-jeoloji, 2 milyar ys. en geç bu tarihte dünyadaki okyanuslar tamamen buharlaşacak.
-jeoloji, 2,3 milyar ys. dünyanın dış çekirdeği donacak. sıvı bir dış çekirdek olmadan dünyanın manyetik alanı kapanacak. kendisini koruyan bir manyetik alan olmadan atmosfer yavaşca yok olacak.
-astronomi, 2,55 milyar ys. güneşin sıcaklığı 5820 kelvinde (5600 derecede) zirve yapacak. bu noktadan sonra sıcaklık azalacak ama parlaklık artmaya devam edecek.
-jeoloji, 2,8 milyar ys. dünyanın ortalama yüzey sıcaklığı yüz kırk yedi dereceye çıkacak, kutuplarda bile. bu noktada bütün yaşam kesinlikle son bulmuş olacak.
-astronomi, 3 milyar ys. (ilaha bu noktada olmasına gerek yok, bugünden üç milyar yıl sonrasına kadar herhangi bir zaman içerisinde olabilir.) bu noktaya kadar dünyanın güneşin yörüngesinden fırlamış olma ihtimali yüz binde bir civarında. bu olursa dünyayı başka bir yıldızın yakalama ihtimali üç milyonda bir civarında. eğer bu iki ihtimal de en geç 2,8 milyar yılda gerçekleşirse, dünyadaki yaşam çok daha uzun bir süre hayatta kalabilir.
-astronomi, 3 milyar ys. bu noktada ay dünyanın eksen eğikliğini sabitleyemeyecek kadar uzaklaşmış olacak. sonuç olarak eksen eğikliği kaotik bir şekilde sürekli etrafta dönmeye başlayacak.
-astronomi, 3,3 milyar ys. yüzde bir ihtimal ile jüpiter'in yer çekimi merkür'ün yörüngesini aşırı derecede bozabilir, sonuç olarak iç güneş sisteminde karmaşaya sebep olabilir. ihtimaller dahilinde, merkür güneşe dalabilir, merkür güneş sisteminden fırlayabilir, ya da merkür dünyaya çarpabilir. merkür dünyaya çarparsa bir süre sonra dünya'nın ikinci bir uydusu (aydan biraz daha küçük) oluşabilir.
-jeoloji, 3,5-4,5 milyar ys. güneşin parlaklığının yüzde otuz-kırk civarı artmasıyla beraber dünyadaki ortalama sıcaklıklar bin yüz dereceye kadar çıkabilir. eğer herhangi bir su gövdesi hayatta kalmış ise, bu noktadan sonra yok olmaması imkansız. venüs de dünya ile beraber inanılmaz sıcaklıklara çıkabilir, hatta gezegen olarak buharlaşıp yok olmaya başlayabilir.
-astronomi, 3,6 milyar ys. neptün'ün uydusu triton roche limitini geçerek yok olacak ve bir halka sistemine dönüşecek. neptün'ün halkaları satürn'ün (bu noktada artık olmayan) halkalarına benzeyebilir.
-astronomi, 4 milyar ys. samanyolu galaksisi ile andromeda galaksisi çarpışacak. güneş sistemi ufak bir ihtimal ile yeni oluşan birleşmiş galaksiden atılabilir. neredeyse kesinlikle güneş sisteminin gezegenleri bu olaylardan etkilenmeyecek.
-jeoloji, 4,5 milyar ys. mars'ın maruz kaldığı güneş ışınımı dünya'nın 9 milyar yıl (bugünden 4,5 milyar yıl) önceki güneş ışınımı kadar olacak.
-astronomi, 5,4 milyar ys. güneşin çekirdeğindeki hidrojen bitecek ve bir sarı cüce tipi yıldızdan kızıl dev tipi bir yıldıza evrilmeye başlayacak. yani güneşin parlaklığı azalacak ve büyümeye başlayacak.
-jeoloji, 6,5 milyar ys. mars 6,5 milyar yıl önceki (bugünkü) dünya kadar güneş ışınımına maruz kalacak. eğer yüzeyinde yaşam ve su var ise (muhtemelen olacak), yine dünya'nın vahim kaderini paylaşacak.
-astronomi, 7,5 milyar ys. dünya ve mars'ın büyüyen güneş etrafında yörüngeleri kilitlenebilir. yani iki gezegenin de her zaman tek bir noktası güneşe bakabilir. mars'daki yaşam yok olmamış ise "kalıcı alaca-karanlık" noktasında yaşam devam edebilir.
-astronomi, 7,59 milyar ys. bu noktada merkür çoktan yok olmamış ise güneş tarafından yutulacak. venüs eğer kaçmayı başaramaz ise o da yok olacak. dünya ve ay'ın kaderi belirsiz. bu noktada satürn'ün uydusu titan yaşamı destekleyebilir. ama yaşamın oluşması ve evrilmesi için çok kısa bir süresi olacak.
-astronomi, 7,9 milyar ys. güneş zirveye ulaşıp bugünkü büyüklüğünün 256 katına çıkmış olacak. sonrasında sönmeye başlayacak.
-astronomi, 8 milyar ys. güneş patlayıp çökecek ve bir beyaz cüce tipi yıldıza dönüşecek. şu anki kütlesinin yarısına kadar düşebilir. bundan çok kısa bir süre sonra güneşin artık çok az ışık vermesinden dolayı bütün gezegenlerin sıcaklıkları hızla düşecek.
-astronomi, 22 milyar ys. büyük yırtılma senaryosu doğru ise, uzay bu kadar süre içinde yok olacak. şahsi kanaatim, olmadığı.
-astronomi, 50 milyar ys. eğer dünya ve ay yok olmamış ise birbirlerine tekrar yaklaşmaya başlayacaklar.
-astronomi, 65 milyar ys. dünya ve ay birbirleriyle bu noktada çarpışabilir.
-astronomi, 100-150 milyar ys. uzayın büyümesi yerel grup galaksileri dışında tüm galaksileri kozmolojik ufkun dışına atacak, dolayısıyla hepsi görünmez olacak.
-astronomi, 150 milyar ys. kozmik mikrodalga arkaplanının ortalama sıcaklığı 2,7 kelvinden 0,3 kelvine düşecek. bugünün teknolojisi ile görünmez kılınacak.
-astronomi, 325 milyar ys. bu vakte kadar kozmolojik ufuk uzayın büyümesi ile beraber birbirine yer çekimi ile bağlı objeler dışında bütün objeleri birbirinden ayıracak ve görünmez kılacak. yani yerel grup galaksileri dışında hiçbir şey göremeyeceğiz.
-astronomi, 450 milyar ys. yerel grup birbirine yer çekimi ile bağlı olduğundan, grupta bulunan kırk yedi galaksinin tamamı ortalama bu noktada birbiri ile birleşmiş olacak. bu noktada var olan yaşam formları uzay olarak sadece bir galaksiyi görebilecek.
-astronomi, 800 milyar ys. yerel grup birliği olan galaksinin parlaklığı azalmaya başlayacak. beyaz cüceler soğumuş, kızıl cüceler de mavi cüce evrelerine düşmüş olacak. normal yıldızlar kalmayacak.
-astronomi, 1 trilyon (1000 milyar) ys. yeni yıldızların oluşumu için gerekli olan gaz bulutları tükenmiş olacak. yıldız oluşumu uzay çapında bitecek. bu noktada akıllı yaşam biçimleri var ise, artık büyük patlamayı tespit etmeleri imkansız olacak.
-astronomi, 100 milyar-1 trilyon ys. büyük çöküş senaryosu doğru ise, uzay bu kadar süre içerisinde büyük çöküş ile bitecek. şahsi kanaatim, değil.
-astronomi, 4 trilyon ys. proxima centauri, güneşe en yakın yıldız, beyaz yıldız olup anakol yıldızı olmaktan çıkacak.
-astronomi, 10 trilyon ys. bu noktada var olan tek anakol yıldızları kızıl cüceler olacağından, uzay yaşanılabilirlik açısından zirveye ulaşacak(???)
-astronomi, 100 trilyon ys. en geç bu noktada yıldız formasyonu bitecek. bununla beraber uzay yıldız çağından dejenere çağına girecek.
-astronomi, 110-120 trilyon ys. bütün anakol yıldızları yıldız artıklarına dönüşmüş olacak (beyaz cüceler, nötron yıldızları ya da kara delikler). "kahverengi cüce" denilen yıldız-gezegen arası cisimlerin birbirleri ile çarpışması sayesinde yeni kızıl cüceler çok yavaş bir hızda oluşabilir. bu sayede her şeye rağmen yerel grup birliğinde 100-200 kızıl cüce parlamaya devam ediyor olacak.
-astronomi, 1 katrilyon (1000 trilyon) ys. bütün gezegenler yıldız artıkları arası yaklaşmalar sonucu yıldızlarından kopmuş olacak. bu noktada ayrıca güneş bir siyah cüceye dönüşmüş olacak, sıcaklığı ise yaklaşık beş kelvine, yani eksi 268 dereceye düşecek.
-astronomi, 10-100 kentilyon (1 kentilyon=1000 katrilyon) ys. yıldız artıkları (ex-güneş dahil) ve kahverengi cücelerin yüzde doksanı galaksilerinden atılmış olacak.
-astronomi, 100 kentilyon ys. eğer dünya halen güneşin etrafında ise (bu neredeyse imkansız) yer çekimsel radyasyon yüzünden güneşe çarpmış olacak. güneş bu noktada donmuş bir cisim olduğundan dünyanın parçaları yok olmayabilir.
-astronomi, 10^30 ys. galaksilerinden kopmamış yıldız artıkları merkezdeki süper büyük kara deliklere düşmüş olacak.
-dejenerasyon döneminin sonları... bu noktadan sonra yeni şeyler sadece atomaltı parçacıklar ile olacak.
-parçacık fiziği, 2x10^36 ys. eğer proton bozunması söz konusu ise bütün atom çekirdekleri en erken bu zaman dilimi içerisinde dağılacak.
-parçacık fiziği, 3x10^43 ys. eğer proton bozunması söz konusu ise bütün atom çekirdekleri en geç bu zaman dilimi içerisinde dağılacak. eğer bu söz konusu ise kara delik çağı, kara deliklerin var olan tek cisimler olduğu çağ, başlayacak.
-parçacık fiziği, 10^65 ys. proton bozunması söz konusu değil, tekrar ediyorum, değil ise, halen var olan cisimler (eski gezegenler ve etrafta uçuşan taşlar) kuantum tünelleme ile molekül ve atomlarını tekrar ayarlayıp "sıvı gibi davranmaya" başlayacak ve pürüzsüz bir küreye dönüşecek.
-parçacık fiziği, 2x10^66 ys. 1 güneş kütlesi büyüklüğündeki kara delikler hawking radyasyonu ile atomaltı parçacıklara ayrılmış olacak.
-parçacık fiziği, 6x10^99 ys. bilinen en büyük kara delik, 20 milyar güneş kütlesinde, hawking radyasyonu ile atomaltı parçacıklara ayrılıp yok olmuş olacak.
-parçacık fiziği, 1,7x10^106 ys. 20 trilyon güneş kütlesindeki kara delikler, eğer bu kadar büyü bir kara delik var ise, hawking radyasyonu ile yok olmuş olacak. son kara deliğin ölümü ile kara delik çağı bitecek ve "karanlık çağ" başlayacak.
-parçacık fiziği, 10^139 ys. eğer bir yanlış vakumun içinde isek, 95% ihtimal ile bu noktada vakum çökmüş olacak.
-parçacık fiziği, 10^200 ys. eğer proton bozunması söz konusu değil ise atom çekirdekleri bu kadar süre içinde baryonlara dağılacak.
-parçacık fiziği, 10^1500 ys. baryonlar demir-56 atomlarına dönüşecek. uzaydaki bütün madde bu noktadan sonra demirden ibaret olacak. ayrıca çok, çok uzun bir süre sonra tekrardan yıldızlar oluşacak, demir yıldızları.
-parçacık fiziği, 10^10^26 (10^2600) ys. bütün demir yıldızları kuantum tünellemesi ile kara deliğe çökmüş olacak. küçük demir yıldızları nötron yıldızlarına çökecek, sonra onlar da kara delik olacak. aşırı sabit, büyük demir yıldızları ise kara delik olacak. böylece ikinci kara delik çağı başlayacak.
-parçacık fiziği, 10^10^76 şans eseri var olmayı başaran bütün maddeler bu noktada anında tekrardan atomaltı parçacıkları dönüşecek. ikinci kara delik çağı ve karanlık çağ böylece bitecek. bu noktada uzay tamamen vakumdan ibaret olacak ve son enerji noktasına yaklaşacak.
-parçacık fiziği, ? ys. bu tahmin edilemeyecek kadar büyük zaman diliminde kozmik enflasyon ile boş uzay yeni büyük patlamalara yol açıp yeni uzaylar oluşturabilir.

bu bir entry serisidir. devam edecektir...