saatleri ayarlama enstitüsü

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın meşhur ‘’Saatleri Ayarlama Enstitüsü’’ adlı romanını okuma fırsatını buldum.Nedense hep erteliyordum fakat bu sefer ertelememem gerektiğini düşündüm,çünkü çok sevilen ve övülen romanını okumam gerektiğini düşündüm.Öncelikle herhalde beklentimi fazla yüksek tuttuğum için olacak ki ilk elli sayfalık kısmında pek bir ısınamadım,sonra kitabı daha sora tekrar başlamak için beklettim ve yaklaşık bir ay sonra tekrar okumaya başladım. Sanırım bir romanı okumadan önce hakkında fazla bilgi edinmemek ve eleştirileri okumamak daha faydalı,çünkü hem beklentilerimiz yükseltiyoruz hem de eleştirilerin bizi yönlendirmesine sebep veriyoruz.Bence kitabı okuduktan sonra eserler hakkındaki eleştirileri okumalıyız.

Romanda baş karakter Hayri irdal adında biri,neredeyse ilk iki yüz sayfa boyunca bu adamın evlilikleri,kişiliği,hayatı ve serüveni anlatılıyor.Babası,halası,seyit Lütfullhah efendi,çok iyi bir insan olan Abdusselam bey,saat ustası Nuri efendi,Dr.Ramiz ile olan ilişkileri ayrıntılı bir şekilde anlatılıyor.Bütün bunlardan sonra konu ‘’Saatleri Ayarlama Enstitüsü’’ ve kurucusu Halit Ayarcı’ya geliyor.Kitap gayet akıcı ve edebi açıdan gayet doyurucu.

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bu romanda geçmiş(eski) ile geleceği(günümüzü,yeniyi) karşılaştırdığı hep yazılıp söylenir.Fakat romanda bu şiirindeki sembolist öğe gibi özellikle Hayri irdal-Saatleri Ayarlama Enstitüsü-Halit Ayarcı üçgeninde çokta güzel anlatılıyor.Buarada açıkça söylemek gerekirse insan hemen cumhuriyetin kuruluş evresini aklına getiriyor ve oradaki kültürel çatışmaları düşünüyor.Ben Hayri irdal’ı yenilikleri hemen benimseyemeyen,yapsa bile tam olarak içselleştiremeyen türkiye toplumuna, saatlari ayarlama enstitüsü’nü genç cumhuriyete ve nedense Halit Ayarcı’yı da Atatürk’e benzettim.Bazen enstitüdeki aşırı yenilikleride cumhuriyet döneminde yapılan ‘’Güneş Dil Teorisi’’ ile ‘’Türk Tarih Tezi’’ ne benzettim.

Yazımı sonlandırırken şunları da söylemem gerek ki Ahmet Hamdi Tanpınar’ın psikanaliz hakkında baya bilgili olduğu anlaşılıyor romanda.

NOT: Ahmet Hamdi Tanpınar için daha ayrıntılı bir inceleme için Selahattin Hilav’ın ‘’edebiyat yazıları’’ adlı kitabında Ahmet Hamdi Tanpınar ile ilgili eleştirisini inceleyebilir.