osmanlı dünya savaşına girmeseydi olabilecekler

Kaçınılmaz olarak topraklarını kaybedecekti yine.. ingilizler bile imparatorluklarını ayakta tutamadı, Osmanlının hiç şansı yoktu.

Fakat bunun böyle olması savaşa girmeyi haklı çıkarmaz.

Sorun kaybedilmesi zaten mukadder olan topraklar değil, imparatorluğun çürümüş yapısı ve onu boğan kapitülasyonlardı. Savaşta tarafsız kalıp, kapitülasyonlardan kurtulmak mümkün olabilirdi.

Fakat ya sonrası? Osmanlının, aynen daha sonra ingiltere'nin yapacağı gibi, elinde tutamayacağı toprakları fazla tepişmeye mahal vermeden uygun yönetimlere devretmesi ve atamızın yaptığı reformları yapması gerekiyordu. Osmanlıda atamızdan başka o kadar ileri görüşlü kim vardı? Diyelim ki birileri o işlere kalkıştı, iktidardan düşürülmeleri an meselesi olurdu. Savaş sırasında bile, şartlar öyle gerektirdiği halde hicaz'dan çekilememiştik. Çünkü Mehmet Reşat hükümeti istifa etmekle tehdit etmişti.

Sonra, diyelim ki bugünkü sınırlarımızdan biraz daha geniş topraklar üzerinde hakimiyetizi pekiştirdik, onca ermeniyi ve rumu ne yapacaktık? Arapları ve Irak kürtlerini de unutmamak lazım. Onlarla ne Osmanlı düzeni içinde, ne de milliyetçilik temelli Türkiye cumhuriyeti düzeninde bir arada yaşamak mümkün değildi. Bambaşka bir devlet kurmak icap ederdi. O günlerde böyle bir yapı kurmanın mümkün olacağını hiç sanmıyorum.