ezidilik

Kurucusu Şeyh Adi Musafır ilginçtir ki Sufi tarikatı olan Adawiyya'ya mensuptur.Bu nedenle bir görüşe göre Ezidilik öncelikle bir tarikat olarak ortaya çıkmış ardından Kuzey Irak,Hakkari dağları civarında yaşayan islam öncesi Kürt inançlarından (magi dini,putperestlik) Mandaeizm ve Dürzilik'ten de etkilenerek farklı bir inanış olarak belirmiştir.
Bölgede Ezidilik öncesi sadece Yezid Muaviye için değil tüm Emevi hanedanı için yoğun saygı ve hatta ibadetin yapıldığı kaynaklarda yazılmıştır.Öyle ki hanedanın bazı üyeleri de bölgede Sufi şeyhi olarak hürmet görmekteydiler.Şeyh Adi'nin ise Emevi halifesi Merwan'ın soyundan geldiği 1073 civarında Lübnan'da dünyaya geldiği bilinir.Çok daha ilginç olası ise Ezidiliğin kurucusu Şeyh Adi uzun dönemler Abdülkadir Geylani(Kadiri tarikatı kurucusu,Kürt kökenli islan bilgini)nin hocasından ders almış sofu bir Sufi olarak yetişmesidir.Şeyh Adi Hakkari dağlarnda öldüğünde ise Ezidilik çoktan Kürtlerin yaygın inancı haline gelmişti.Kaynaklarda adı (Şeyh Adi Musafır al-Hakkari olarak geçer).
Zaman içinde Adi şeyhlikten çok da ileri bir mertebeye yükselmiştir Kürt halkın gözünde.
Bilinen yaygın görüş Ezidilerin şeytana taptığıdır ki tamamen önyargıdır.
Ezidi inancına göre tanrı dünyayı 6 günde yaratmış ve sonra da dünyevi hiçbirşey ile uğraşmama kararı almıştır.Dünya işleri onun yüce varlığı için oldukça küçüktür.işte bu nedenle Melek Tavus dünyevi işlerden sorumludur..Mezopatamya'da özellikle Sümer dinindeki Tammuz ile isim benzerliği burada ayrıca dikkat çekmektedir.Aslında bir kısım mutasavvıf Ezidi inancındaki iblis figürünü benimser
(Tam da bu noktada Hallac-ı Mansur'un Tavasin adlı eserindeki Tanrı iblis diyaloğu önemlidir.Buradaki yorum Ezidi inancı ile benzerlik gösterebilir.Tavasin 'Cennet halkı içnde tekliğe en çok inanan ve en çok tapınan iblis'ti' der.Tanrı iblis'ten Adem'e secde etmesini ister,O da reddeder.
Kendisini şöyle savunur:Karşı çıkmamla senin katıksızlığını onaylıyorum'..Senden başkasına ulaşan yolum yok benim..Senden uzak olmak diye birşey yok benim için...'
Tû'un yamacında Musa iblis'le karşılaştı ve ona sordu:'Ey iblis secde etmekten seni alıkoyan neydi?
O da şöyle dedi:Beni secde etmekten alıkoyan Tek sevgiliye bağlılığımı bildirişimdi...')
TAVASiN/Hallac-ı Mansur
Ezidilerin sadece şeyhler ya da din bilginlerinin okuma yazma bilmesine izin verilmesi de yazılı kaynağın yetersizliğinin nedenidir.Mushafa Reş ve Kitab'ül cilve adlı iki kitabı vardır.'En-el hak' dediği için zincirlenen ve sözünden dönmediği için derisi yüzülerek öldürülen önemli mutasavvıf Hallac-ı Mansur'un dedesi de Ezidi kökenlidir.Ve Hallac-ı Mansur'un zindanda kaleme aldığı yazılı tek eseri olan Tavasin'in sonuna vasiyeti gereği bu iki kitap eklenmiştir.(kitapyurdu.com'dan temin edebilirsiniz)
Hıristiyanlardan vaftiz,Musevilikten sünnet,oruç..vs gibi ritüelleri alan Ezidi inancının yıldızı Müzlümanlarla hiç barışmamıştır.(Sünni islam ile ters düşmesinin nedeni Şeyh Adi'nin Emevi kökenli olması olabilir).Öyle ki bir kaynağa göre 1872 yılında Osmanlı yönetiminin Ezidileri askerlikten muaf tutmasını isteyen dilekçede 'müslümanlar sabah namaz kılarken allaha sığınıyorum der,bir ezidi bunu duyarsa hem bu sözleri söyleyeni hem de kendisini öldürmek zorundadır' diye yazar.
Abartılı önyargılar olabilir.Ancak Sünni/ortodoks islam ile Ezidilerin azlaca anlaşamadığı da aşikardır.
Burada El Makrizi tarafından aktarılan hadise önemlidir ve Ezidiliğin Müslümanlar tarafından ilk dışlanışına örnektir.
Kaynağa göre Kürt Hakkari aşiretinin yaşadığı dağlık bölgede Ezidiler çoğunluktadır.Yasaklı cinsel ilişkiyi caiz kılmışlar ve kızalrını Şey Adi soyundan gelenlere anne ve babalarının bilgisi dahilinde sunuyorlardır.Ve hatta Şey Adi'nin Tanrı ile akrabası olduğuna inanırlar.
işte bunun üzerine Al-Şafi okulundan iranlı bir teolog etrafına topladığı ve içinde Sindiyya Kürtlerinin de olduu bir gurupla Hakkari Dağların'na saldırır.Şeyh Adi'nin mezarını yıar kemiklerini çıkarır.
Bu Müslümanlar iel Ezdilerin belki de ilk savaşıdır ve son olmayacaktır.
Ezidilik;farklı din ve mezheplerden beslenmiş ancak özellikle islam öncesi Kürt putperestliğini barındıran sembolleri içerren farklı bir inanç türüdür.
Merak edenler için çok temel bilgi olacak şekilde;
-Yedi Kutsal varlığın lideri Melek Tavus'tur ve bizzat Tanrı tarafından dünya işleri için görevlendirilimiştir.Bu yedi kutsal varlık her yıl Laleş'te toplanır ve bir sonraki yılın gidişatına karar verir.içlerinden dördü ateş,su,toprak ve havayı temsil eder.
-Şeyh Adi'nin hizmetkarı olan ve istanbul'u işgal edip tahta çıkmasına izin verilen Osmandan sonra taht sırası isa'dadır.Şereffeddin mehdi olunca taht Mısır'a taşınacak isa orada 40 yıl hüküm sürecek sonra tahtan feragat edip Şereffeddin ile ölecek,ikisi Kaf Dağı'na gidecek,Cebrail kapıları açacak,önce Hacûc çıkacak 7 yıl tahtta oturacak,sonra Macûc O'nu öldürüp tahta geçecek.Ardından El-Hellac gelip dünyayı kötülükten kurtaracak.
-Ezidiler Şeyh Adi'nin kendileri için dua ettiğini düşünüp namazı günde iki vakitte indirmişleridir.ikişer rekat olan namaz gündoğumunda ve günbatımında güneşe karşı yapılır.Cemat ile namz kılınmaz,ibadet sırasında yalnız olunmalıdır.
-Yılın belli döneminde Laleş'teki kutsal mabedlerini ziyaret ederek hacı olurlar
-Şeyh Adi mezarından alınan bir avuç toprak her daim ceplerinde bulunur,ölürken bu toprak yok ise yanlarında inançsız kabul edilirler ve bir görüşe göre bu topraktan her sabah bir parça yenir.
-Mavi renkli giyisi asla giyilmez,mavi renkten nefret edilir(burada dürzilik ile benzerlik var)
-Doğan her çocuk Şeyh Adi'nin türbesindeki kutsal suda vaftiz edilir.
-Balık,kabak,bamya,fasulye,havuç,lahana,marul yemezler hatta çoğu ezidi bunların ismini anmaz.
-Cumartesi çalışılmaz.
-Çarşamba banyo yapılmaz,cinsel ilişkiye girilmez(çarşamba çarşafa dolanır buradan gelmiş olabilir mi??)
-Faizle borç alıp verilmez
-Şeytan ya da aynı anlama gelecek kelimeler kullanılamaz
-Adet gören kadın kirli sayılır(Anadolu'da çoğu yerde adet göremeye hala kirlenmek denir)
-Kamuya açık yerlerde tuvalete girilemez,hamama gidilemez.
-Herkesin bir ahiret kardeşi vardır(Anadolu'da ahiretlik geleneği sürer)
-Cenaze sonrası mezarın üzerine yemek ve sopa konur.Din adamı ölğye telkinde bulunur ve meleklere yemek sunmasını ve eğer melekler rahat vermezse sopa kullanamsını söyler.

içe kapalı bir toplumudr.Hala özellikle Batman,Hakkari civarında yoğunlardır lakin 'şeytana tapma' önyargısı nedeni ile çok da ön plana çıkmak istemezler.Bir rivayete göre din nüfus cüzdanlarının din hanesinde x yazar: